Phát hiện những thủ đoạn mới để kịp thời phòng ngừa, ngăn chặn (bài cuối)

Gỡ khó để ngăn chặn thiệt hại cho người dân

Trước thực trạng trên, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã xây dựng tài khoản Facebook, Youtube, Tiktok chính thức có tích xanh nhằm mục đích tuyên truyền các phương thức, thủ đoạn của tội phạm sử dụng công nghệ cao đến nhân dân. Đồng thời, khuyến cáo người dân tuân thủ pháp luật; kịp thời thông báo đến cơ quan chức năng các hành vi vi phạm pháp luật.

Qua đó, đã ngăn chặn hàng nghìn website, tài khoản giả mạo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao và Công an các địa phương để lừa đảo, gỡ bỏ các tài khoản lừa đảo; phối hợp các cơ quan truyền thông xây dựng hàng chục clip, phóng sự trên truyền hình, truyền thanh, báo điện tử, các nền tảng trực tuyến…

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao và Công an các địa phương đã liên tiếp triệt phá nhiều đường dây phạm tội. Tháng 1/2025, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an tỉnh Hà Tĩnh phối hợp các đơn vị, lực lượng trong và ngoài nước triệt phá đường dây lừa đảo xuyên quốc gia dưới hình thức đầu tư tiền điện tử Bitcoin (BTC) trên ứng dụng UNISAT và lừa đảo làm nhiệm vụ Tiktok gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho nhiều nạn nhân.

Theo kết quả điều tra, từ cuối năm 2023 đến đầu năm 2024, nhiều công dân Việt Nam đã sang Philippines làm việc cho tổ chức lừa đảo do người Trung Quốc cầm đầu tại Thủ đô Manila, Philippines. Để thực hiện hành vi lừa đảo, nhóm này lập các tài khoản Facebook ảo, giả danh doanh nhân thành đạt, khoe hình ảnh về sự giàu có để tạo lòng tin với nạn nhân. Sau khi làm quen, các đối tượng dụ dỗ bị hại tải ứng dụng "UNISAT", tham gia đầu tư đồng tiền điện tử BTC với mức tối thiểu 8 triệu đồng để hưởng lợi nhuận cao trong thời gian ngắn.

Ban đầu, bị hại được phép rút cả gốc lẫn lãi nhằm củng cố niềm tin. Khi đầu tư số tiền lớn hơn, chúng viện lý do lỗi hệ thống, tiền thuế, phí bảo hiểm… để yêu cầu nộp thêm tiền, sau đó chặn liên lạc và chiếm đoạt toàn bộ số tiền bị hại đã nộp. Theo tài liệu điều tra, trong số các đối tượng cầm đầu, Nguyễn Thế Anh (SN 1996, trú tại Yên Bái) tham gia tổ chức lừa đảo tại Philippines từ tháng 4/2023. Nguyễn Thế Anh giữ vai trò quản lý, điều hành toàn bộ hoạt động lừa đảo của hơn 80 người Việt Nam dưới sự chỉ đạo của chủ người Trung Quốc. Đối tượng trực tiếp quản lý các tổ trưởng, hướng dẫn nhân viên thực hiện hành vi lừa đảo, cấp máy tính, điện thoại, tài khoản Facebook ảo cho các tổ lừa đảo sử dụng.

Mới đây, Công an tỉnh Lai Châu đã triệt phá đường dây lừa đảo xuyên biên giới sử dụng công nghệ cao với các thủ đoạn tinh vi, gây thiệt hại hàng trăm tỷ đồng. Đặc biệt, các đối tượng đã xây dựng kịch bản lừa đảo bài bản, với sự chỉ đạo của nhóm người nước ngoài từ Campuchia. Một trong những thủ đoạn đáng chú ý nhất là việc các đối tượng sử dụng công nghệ AI để tạo ra video giả mạo bản tin thời sự của Đài Truyền hình Việt Nam (VTV1).

Trong video này, chúng dàn dựng nội dung Công ty Nam Miền Trung - Ninh Thuận trúng đấu giá lô xe ôtô nhập lậu thanh lý hải quan, với giá chỉ bằng 1/4 giá thị trường. Video được phát tán rộng rãi trên nhiều nền tảng, kết hợp với các tài liệu giả mạo như giấy phép kinh doanh, hợp đồng đấu giá khiến hàng trăm nạn nhân tin tưởng và chuyển tiền mua xe.

Đây là thủ đoạn lừa đảo tinh vi, lợi dụng triệt để sức mạnh của công nghệ, đặc biệt là AI để giả mạo thông tin nhằm tạo niềm tin cho nạn nhân. Điều này gây khó khăn lớn cho công tác điều tra và làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của vụ án. Qua nhiều ngày điều tra, truy vết, lực lượng Công an đã bắt giữ 18 đối tượng, do Dương Văn Thạnh (38 tuổi), trú tại TP Sông Công, tỉnh Thái Nguyên cầm đầu nhóm lừa đảo người Việt Nam.

Tang vật thu giữ 29 điện thoại di động, 3 máy tính xách tay cùng nhiều giấy tờ giả mạo. Tổng số tiền giao dịch bất hợp pháp lên đến hàng trăm tỷ đồng, với hơn 200 nạn nhân ở 29 tỉnh, thành trên cả nước. Các đối tượng hoạt động dưới sự chỉ đạo của một nhóm người nước ngoài tại Campuchia, sử dụng mạng internet và các nền tảng mạng xã hội để thực hiện hành vi lừa đảo.

Đây là vụ án lừa đảo với thủ đoạn tinh vi lợi dụng công nghệ cao, có tổ chức, hoạt động xuyên quốc gia. Để triệt xoá nhóm tội phạm này, Công an tỉnh Lai Châu đã phối hợp với Cục Cảnh sát hình sự, các cục nghiệp vụ Bộ Công an và Công an 16 tỉnh, thành phố, đồng thời thành lập đoàn công tác đặc biệt đến Vương quốc Campuchia phối hợp cơ quan đại diện Bộ Công an Việt Nam và lực lượng chức năng nước bạn truy bắt các đối tượng.

Nói về những khó khăn trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, một cán bộ Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho biết: Trong những năm gần đây, Việt Nam luôn là một trong những quốc gia phát triển mạnh mẽ về công nghệ thông tin, truyền thông.

Tính đến năm 2024, Việt Nam có 78,44 triệu người sử dụng Internet, chiếm 79,1% dân số; 72,7 triệu người sử dụng mạng xã hội, tương đương 73,3% dân số. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin viễn thông đem lại nhiều lợi ích to lớn cho mọi mặt của đời sống kinh tế xã hội, kèm theo đó cũng phải đối mặt với xu hướng gia tăng của tội phạm sử dụng công nghệ cao nói chung, tội phạm lừa đảo trực tuyến nói riêng.

Hoạt động của tội phạm lừa đảo trực tuyến hiện tại là một biểu hiện rõ nét của tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia với sự móc nối, kết nối chặt chẽ giữa nhóm đối tượng trong và ngoài nước để thực hiện hành vi phạm tội. Cùng với đó, tình trạng thiếu việc làm, thất nghiệp thường xuyên truy cập internet để tìm kiếm cơ hội việc làm cũng là một điều kiện thuận lợi để tội phạm lừa đảo tiếp cận người dân với thiệt hại ngày càng lớn… Vì thế, tội phạm sử dụng không gian mạng để lừa đảo chiếm đoạt tài sản tiếp diễn với nhiều phương thức và thủ đoạn tinh vi.

Trong khi đó, hầu hết bị hại đều thiếu cảnh giác, thiếu kiến thức về bảo mật thông tin trong quá trình tham gia mạng xã hội; mong muốn kiếm được thêm thu nhập cao từ các hoạt động đầu tư trực tuyến… Lợi dụng tâm lý này, các đối tượng tìm mọi cách tiếp cận để dụ dỗ, lôi kéo nạn nhân. Một số bị hại khi bị lừa đảo có tâm lý hoang mang, lo sợ, mất bình tĩnh nên tiếp tục bị các đối tượng giả danh Công an, luật sự…, giới thiệu giúp lấy lại tiền đã bị lừa và tiếp tục bị chiếm đoạt tài sản.

Công tác quản lý Nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng, viễn thông, Internet vẫn còn nhiều thiếu sót. Từ đó dẫn đến tình trạng mua, bán thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, sim rác…, trên không gian mạng còn nhiều diễn biến phức tạp để tội phạm lợi dụng thực hiện các hành vi phạm tội. Công tác tuyên truyền, phòng ngừa hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng còn chưa thực sự hiệu quả; chưa tạo được mối quan tâm, sự cảnh giác của người dân, nhất là tầng lớp trung và cao tuổi, hưu trí, người dân khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa.

Đẩy mạnh các giải pháp

Từ thực trạng, cùng với công tác đấu tranh, thời gian qua, Cục An ninh mạng đã tập trung rà soát, nghiên cứu để đề xuất với Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành chức năng ban hành, từng bước hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý tội phạm sử dụng công nghệ cao. Tiếp tục thực hiện chỉ thị số 21/CT-TTg ngày 25/5/2020 của Thủ tướng Chính phủ về các giải pháp phòng ngừa, chống tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Phát huy sức mạng tổng hợp của các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các ban, ngành, đoàn thể trong phòng ngừa, xử lý hoạt động lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng. Kịp thời phát hiện những phương pháp, thủ đoạn mới của tội phạm lừa đảo để đề xuất các giải pháp kịp thời phòng ngừa, ngăn chặn.

Thời gian quan, các cơ quan quản lý Nhà nước đã tập trung quyết liệt, triển khai các biện pháp để quản lý sim rác, tài khoản không chính chủ (một trong những kẽ hở để tội phạm mạng lợi dụng) như chuẩn hoá thông tin các thuê bao di động để ngăn ngừa tình trạng sim rác; áp dụng các biện pháp sinh trắc học đối với các giao dịch từ ngày 1/7/2024 và tăng cường công tác phòng, chống các hành vi gian lận đối với phương thức e KYC; kết nối dữ liệu CCCD để làm sạch dữ liệu để hạn chế tình trạng tài khoản không chính chủ đã góp phần ngăn chặn, hạn chế hoạt động của tội phạm mạng. Những biện pháp trên đã phát huy hiệu qủa, tích cực góp phần làm giảm tình trạng sử dụng tài khoản "ảo" để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.

Tuy nhiên, các đối tượng vẫn tìm mọi cách để đối phó bằng cách chuyển sang các ứng dụng mạng xã hội như Facebook, Telegrame..., hoặc các cuộc gọi của bên thứ 3 như Zalo, VOIP... để tiếp cận nạn nhân; sử dụng ví điện tử; tiền điện tử để giao dịch phục vụ hoạt động phạm tội.

Theo lãnh đạo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, để ngăn chặn tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản cần tăng cường phối hợp giữa lực lượng an ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao và các lực lượng nghiệp vụ khác để mối quan hệ phối hợp đạt hiệu quả, trong quá trình thực hiện.

Đặc biệt, cần đẩy mạnh công tác phối hợp với lực lượng quản lý xuất nhập cảnh trong công tác quản lý, nắm tình hình người nước ngoài lưu trú tại địa bàn; không để tình trạng người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam theo diện visa du lịch. Sau đó, lưu trú trái phép tại Việt Nam để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền tội phạm sử dụng công nghệ cao cho nhân dân, đặc biệt là tội phạm sử dụng không gian mạng để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Tổ chức các buổi tuyên truyền, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội cho nhân dân để huy động toàn dân tham gia phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm và vi phạm pháp luật về sử dụng công nghệ cao, nâng cao cảnh giác trước các thủ đoạn của tội phạm; kịp thời tố cáo cho các cơ quan Công an nơi gần nhất.

Đồng thời, cần đa dạng hoá các biện pháp tuyên truyền như tuyên truyền qua mạng xã hội Facebook, Zalo, gửi tin nhắn thông qua các nhà cung cấp dịch vụ mạng; tuyên truyền tại các bảng tin tại các khu dân cư để nâng cao nhận thức, ý thức, phòng ngừa không để cho các loại tội phạm lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội.

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm khuyến cáo người dân tự nâng cao ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân của bản thân. Không chia sẻ thông tin cá nhân, bản ảnh giấy tờ tuỳ thân của bản thân lên mạng Internet. Không cho mượn, cho thuê các giấy tờ cá nhân như CCCD, giấy chứng minh nhân dân, sổ hộ khẩu hoặc thẻ ngân hàng; không mở hộ tài khoản ngân hàng cho người khác; không nhận chuyển khoản ngân hàng hay nhận tiền chuyển khoản của ngân hàng cho người không quen biết. Hành vi mở hộ, bán cho thuê tài khoản ngân hàng của mình có thể tiếp tay cho các đối tượng lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc các hành vi phạm tội khác và sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Mỗi người dân cần tự nâng cao hiểu biết về pháp luật; thường xuyên theo dõi thông báo về các phương thức, thủ đoạn của tội phạm được đăng tải trên các phương tiện truyền thông, đại chúng; đồng thời, tuyên truyền cho người thân trong gia đình về các phương thức và thủ đoạn của tội phạm. Trong trường hợp nghi ngờ về hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì kịp thời thông báo cho cơ quan Công an nơi gần nhất được tiếp nhận, hướng dẫn giải quyết./.